Niesziekte bij de kat

Het is een zeer besmettelijke aandoening aan de voorste luchtwegen (mond, neus en keel) die door verschillende virussen en/of bacteriën veroorzaakt kunnen worden. 

Symptomen van niesziekte

De naam zegt het al: het meest herkenbare verschijnsel van niesziekte is een regelmatig niezende kat. Vaak wordt dit vergezeld door waterige oog- en/of neusuitvloeïng. De ernst van de ziekte is o.a. afhankelijk van het type virus en/of bacterie die verantwoordelijk is voor de infectie en de weerstand van de kat; de minder ernstige vorm van niesziekte geeft alleen wat waterige oog- en neusuitvloeiing door ontsteking van de slijmvliezen en de kat niest regelmatig. Bij een goede weerstand (door vaccinatie) wordt een kat niet heel erg ziek en herstelt ook weer vrij snel. In ernstige gevallen variëren de symptomen van hoesten, niezen en etterige oog-/neusuitvloeiing met koorts tot zweertjes op tong en mondslijmsvlies en/of longontsteking.  Een kat zal doordat hij keelpijn heeft of door een verstopte neus niet meer kan ruiken, stoppen met eten wat de weerstand sneller doet dalen en het ziekteverloop snel kan verergeren. Als er niks aan gedaan wordt, zal de kat uiteindelijk overlijden.

Katten kunnen ook drager zijn van een virus zonder de symptomen van niesziekte te hebben. Bij verminderde weerstand (bijvoorbeeld door stress) kan het virus gaan opspelen wat tot de niesziekte kan leiden. Zo kan een moederpoes die zelf niet ziek is, toch het virus al kort na de geboorte aan haar kittens overdragen. Ondanks de antistoffen die de kittens van hun moeder hebben meegekregen, kunnen ze dan toch ernstig ziek worden en er zelfs aan overlijden. Dit wordt ook wel het Fading Kitten Syndroom genoemd.

Niesziektecomplex

Er zijn meerdere virusstammen en bacteriestammen die onderdeel kunnen zijn van het zogenaamde niesziektecomplex, de meest voorkomende zal ik nader uitdiepen:

Virussen

• Calicivirus
  Niesziekte veroorzaakt door Calicivirussen (FCH) is voornamelijk herkenbaar aan de zweertjes op de tong en aan het mondslijmvlies en uiteraard een niezende kat. Omdat de mond pijnlijk is, zal de kat minder of helemaal niet meer gaan eten wat de weerstand niet ten goede komt. Er kunnen ook verschijnselen zijn van gezwollen en pijnlijke gewrichten die tot een tijdelijk kreupelheid kunnen leiden. Dit duur meestal niet langer dan 24 tot 48 uur en kan ook weer helemaal herstellen. Vaccineren tegen het Calicivirus geeft over het algemeen een goede bescherming van ca 1 jaar tegen niesziekte.
• Rhinotracheïtis virus (= een herpesvirus)
  Als de niesziekte door een Herpesvirus ( rhinotracheïtis virus) veroorzaakt wordt, is dat doorgaans herkenbaar aan waterige oog- en neusuitvloeiing met zeer regelmatig niezen. In ernstigere gevallen kan koorts en longontsteking ontstaan. Vooral bij kittens is de kans groter op ernstige klachten aan de ogen en kan zelfs blijvende schade aan het hoornvlies ontstaan.

Is een kat eenmaal besmet met het herpesvirus, dan kan het virus levenslang in het lichaam aanwezig blijven. Een goed vergelijk is de ‘koortslip’ bij de mens; deze wordt ook door een herpesvirus veroorzaakt en eenmaal besmet met dit virus, blijf je drager ervan en speelt het op zodra er sprake is van verminderde weerstand.

Bacteriën

Niesziekte kan ook door bacteriën veroorzaakt worden of als secundaire infectie de niesziekte verergeren. De symptomen zijn nagenoeg gelijk aan die van een virale besmetting, dus niezen, hoesten, oog- en neusuitvloeiing. Het is aan de hand van de symptomen niet altijd duidelijk of de niesziekte door een virus of een bacterie wordt veroorzaakt maar omdat een bacterie de virale niesziekte kan verergeren, wordt bij constatering van niesziekte meestal ook een antibioticum voorgeschreven. Deze werkt dus niet op het virus maar alleen op de (eventueel aanwezige) bacterie.  

• Bordetella bronchiseptica (Bb)

Eén van de bacteriën die een rol speelt bij niesziekte is de Bordetella bronchiseptica (Bb). Deze bacterie (bij honden ook wel bekend als de bacterie die behoort tot het kennelhoest complex) bevindt zich bij de kat in de voorste luchtwegen, t.w. de neus en de keel.  Daarom wordt deze vaccinatie ook als druppel in de neus gegeven, precies daar waar de bacterie zich bevindt.  De enting geeft al na 72 uur volledige bescherming maar door prikkeling kan de bacterie nog lange tijd na de vaccinatie uitgeniest worden. Na 3 weken is de bacterie dusdanig verzwakt dat deze geen gevaar meer voor andere katten oplevert.

• Chlamydophila felis (v.h. Chlamydia felis)

Chlamydiose, veroorzaakt door de Chlamydophila bacterie,  is de minder bekende variant van het niesziekte complex. Toch is ca 30% van de gevallen van conjunctivitis (ontsteking van het slijmvlies van de ogen en oogleden) veroorzaakt door de Chlamydia bacterie; deze bacterie veroorzaakt een infectie aan de ogen, voornamelijk bij jonge katten (kittens tot ca. 3 maanden) en katten die in groepsverband verblijven waarbij stress ook een grote rol speelt. Kenmerkend van de infectie veroorzaakt door de Chlamydophila bacterie,  is een lichte conjunctivitis, niezen en waterige afscheiding uit de neus.  Ondanks de hardnekkige aard van deze bacterie (vooral in multi-kat huishoudens) is hij vrij makkelijk te behandelen met anti-biotica; buiten de kat kan deze bacterie niet lang overleven en met een desinfecterend middel kan hij eenvoudig gedood worden.

Besmetting met deze bacterie ontstaat door direct contact met een geïnfecteerde kat.

Besmetting

Zowel de virussen als de bacteriën die niesziekte veroorzaken, zijn zeer besmettelijk! Juist in omgevingen waar veel katten samenkomen en waar ook de stress hoger ligt dan normaal,  de zgn ‘hoog-risico-omgeving’, is de kans op een uitbraak van niesziekte hoger dan in thuissituaties. Omdat ook stress een grote rol speelt (vermindert de weerstand door (tijdelijk) niet of slecht eten) is het duidelijk dat kattenpensions, kattenhotels, cattery’s (vooral als er veel moederpoezen zijn), tentoonstellingen etc, de ultieme plekken zijn waar niesziekte kan uitbreken!

De besmetting gaat via het speeksel wat uitgeniest wordt of wat de etens-/drinkbakjes besmet waar meerdere katten gebruik van maken. Een virus kan via de lucht (in de uitgenieste druppels = aerosol)  verspreid worden en/of op kleding, schoeisel, handen etc. terecht komen en zo door mensen verspreid worden. De aerosolen met het virus kan uren in de lucht blijven hangen en via de wind grote afstanden afleggen.

De incubatietijd voor het calicivirus is ca 1-4 dagen, voor het herpesvirus is dat ca. 2-10 dagen, dus na een besmetting zul je ergens tussen 2 en 10 dagen verder zijn voordat de eerste ziekteverschijnselen zichtbaar zijn.

Buiten een kat kan het calicivirus nog wel 10 dagen in leven blijven! Een herpesvirus blijft minder lang in leven buiten de kat, maar is een kat eenmaal besmet met het herpesvirus, dan blijft bij ca. 80% van alle katten het virus slapend aanwezig in het lichaam en zal bij stress of verminderde weerstand weer opspelen.  Zonder dat de symptomen zichtbaar zijn, kan de drager van een virus wel andere katten besmetten.

Een bacteriële besmetting treed vaak als secundaire infectie op en kan de niesziekte verergeren.

Inmiddels is ook aangetoond dat vlooien het niesziekte virus kunnen overdragen. Is een kat besmet met een grote hoeveelheid vlooien, dan verlaagt dat de weerstand van de kat wat ook de oorzaak van besmetting kan zijn.

Besmetting op mensen

Voor zover bekend kan een kat geen mensen met het niesziekte virus besmetten (let wel: mensen kunnen het virus door uitniezen van de kat wel via handen en kleding/schoenen op andere katten overdragen!) in tegenstelling tot de Bordetella bronchiseptica bacterie; deze kan wel door katten op mensen overgedragen worden.  Vooral mensen met een immuundeficiëntie (ernstig verminderde weerstand), bijvoorbeeld door aids of chemotherapie, zijn vatbaarder voor deze bacterie. Het is daarom raadzaam om tijdens vaccineren van de kat en enige tijd daarna zo veel mogelijk direct contact met de kat te vermijden.

Behandeling

Het belangrijkste voor een kat met niesziekte, is dat hij (eventueel middels dwangvoeren) blijft eten!  Daarom is het zaak om zo snel mogelijk medische zorg te verlenen zodat de kat niet nog zieker wordt door andere verschijnselen zoals misselijkheid (door leververvetting) en een snelle afname van de weerstand. Tegen een virus is geen medicijn beschikbaar, de kat moet zelf anti-stoffen gaan aanmaken om het virus te lijf te gaan. Een ontstekingsremmer en een pijnstiller helpt de kat om eventuele koorts te verlagen en zich weer wat lekkerder te voelen. Omdat er toch vaak secundaire bacteriele infecties ontstaan, wordt meestal ook antibiotica ingezet.

Verder is het belangrijk dat de kat zo min mogelijk stress ervaart dus zorg voor rust, warmte en uiteraard voldoende water! 

Vooruitzichten

Als niesziekte op tijd behandeld wordt, hoeft een kat daar geen nadelige gevolgen van te ondervinden. Als de medische hulp niet op tijd ingezet wordt, kunnen vooral kittens blijvende oogschade overhouden aan niesziekte.

Is de infectie zeer ernstig, dan is het vaak door niet eten en drinken dat een kat zieker wordt en zelfs komt te overlijden.

Preventie

Door een kat jaarlijks te laten vaccineren, bouwt hij anti-stoffen op tegen aanvallende virussen of bacteriën.  Dat stelt een kat in staat om bij een infectie zelf in de tegen-aanval te gaan wat de ziekteverschijnselen zo laag mogelijk houdt.

Een goede weerstand helpt een kat om een eventuele infectie beter te kunnen doorstaan. Goede voeding en zo min mogelijk stress leveren al een grote bijdrage aan een goede weerstand. Eventueel kan L-lysine als voedingssupplement ingezet worden als er sprake is van stress bijvoorbeeld bij verblijf in een kattenpension of kattenhotel; dit is een essentieel aminozuur (eiwit) dat positief werkt op het immuunsysteem en de aanmaak van antistoffen. L-lysine kan niet door een kat zelf aangemaakt kan worden en moet dus uit de voeding gehaald worden.

Bent u op bezoek geweest in een omgeving met niezende katten? Was dan grondig uw handen en vervang uw kleding/schoenen voordat u contact met uw eigen katten maakt.

Wacht niet te lang met het raadplegen van een dierenarts als de kat niest. Een snelle behandeling voorkomt ernstige klachten!